Χρόνια πολλά και καλή φώτιση με πολυφωνικά φωτοκάλαντα από τη Δερβιτσάνη

Ακούστε τα Ηπειρώτικα κάλαντα Θεοφανίων

από το πολυφωνικό συγκρότημα της Δερβιτσάνης Αργυροκάστρου 

Την 6^η Ιανουαρίου κάθε νέου έτους η Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία έχει ορίσει από καταβολής της τον εορτασμό των Θεοφανείων, ή όπως λέγεται στην καθομιλουμένη του τόπου μας, των «Φώτων». Αφορά τη βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο κατά το 30^ο(τριακοστό)  έτος της ηλικίας του.

Την παραμονή της μεγάλης εορτής των «Φώτων» ο παπάς μετά της συνοδείας του νεωκόρου της Εκκλησιάς, περνούσε απ’ όλα τα σπίτια του χωριού και τα αγίαζε με ύδωρ (νερό), για να έχουν οι οικείοι μια καλή χρονιά και επίσης όπως λέει και η τοπική μας παράδοση, να φύγουν τα «ισκιώματα» (τα κακά πνεύματα).

Το "Πηγάδι" 1926 (στα εγκαίνια)

Οι Δερβι(η)τσιώτες μετά μεγάλης ευλάβειας και δέους, συνήθιζαν μετά τη Θεία Λειτουργία να πηγαίνουν μαζί με τον ιερέα του χωριού στο σερτό του «Καλόγερου»*, όπου τελούνταν ο καθαγιασμός των υδάτων. Η τέλεση του γινόταν μετά άρτιας οργανώσεως από τους υπευθύνους της Ενορίας. Μπροστά ακολουθούσε το λεγόμενο «Μπαργιάκι» (υφασμάτινο λάβαρο στο οποίο τοποθετείται η εικόνα προς τιμήν της εορτής, που στην προκειμένη περίπτωση απεικόνιζε τη Βάπτιση του Χριστού) το οποίο κρατούνταν ψηλά και πρωτοστατούσε της όλης πομπής. 

Έπειτα ακολουθούσαν οι επίτροποι κρατώντας αναμμένες λαμπάδες στα χέρια τους ,τα «εξαπτέρυγα» τα οποία τα κρατούσαν  τα «ξεφτέρια» (παπαδάκια) και ύστερα οι ψαλτάδες  με τον ιερέα.

Αριστερά το "Μπαργιάκι" και δεξιά το "ξεφτέρι"

Κατά τη διαδρομή ο ιερεύς συνήθιζε να κάνει στάσεις για να διαβάσει τις λεγόμενες «αιτήσεις», οι οποίες δεν είναι τίποτε άλλο παρά δεήσεις θεσπισμένες από το τυπικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας. Μετά από κάθε «αίτηση» οι ψαλτάδες και ο λαός μετά δυνατής φωνής έψελναν το «Κύριε ελέησον». Ύστερα από τον Αγιασμό, ο «ανάδοχος», ο οποίος κρατούσε το «Μπαργιάκι» το πήγαινε στο σπίτι του και δεχόταν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρα τους συγχωριανούς για να το προσκυνήσουν.

Αμέσως μετά την τέλεση  των θρησκευτικών καθηκόντων τους, οι χωριανοί έστηναν χορό στο «Νταμπόρι» (πλατεία) και τα παιδιά τραγουδούσαν το κάτωθι τραγούδι:

Ο ιερέας αγιάζει το ύδωρ με το Σταυρό και το δεντρολίβανο

Σήμερα ειν' τα Φώτα

καρακαλιέται η κότα

πόξω 'πο την πόρτα.

Σφίγγω ένα λιθάρι

την παίρνει στο ποδάρι.

Ω μπομπώ το πόδι μου

και το καλαπόδι μου.

Φέρτε μου τη σέλα

να καβαλικιέψω.

Να πάρω το στράτι,στράτι

στρατί το μονοπάτι 

                                                                                                                                                   

Μετά το 1990 ο Αγιασμός των "Φώτων" τελούνταν στο «πηγάδι» (βρύση του χωριού), από τον πατήρ Μιχαήλ Ντάκο. Από τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 21^ου αιώνα (2005) στην Εκκλησία έχει φτιαχτεί ειδική μαρμάρινη δεξαμενή  στην οποία είναι χαραγμένη με βουστροφηδόν* γραφή, η εξής φράση: 

«ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ» (Ξεπλύνεται τις αμαρτίες σας και όχι μόνο το πρόσωπο).

Επίσης τα παλαιότερα χρόνια κατά την περίοδο των μεγάλων εορτών στη Δερβιτσάνη έρχονταν και ο λεγόμενος «Γκέγκας» (Βόρειος Αλβανός). Ένας ζαχαροπλάστης που έφερνε  διάφορα γλυκίσματα και χαλβάδες σ’ ένα λεπτό ξύλινο δίσκο και περιφερόταν στο χωριό για να τα αγοράσουν κυρίως τα παιδιά.

*Το σερτό του "Καλόγερου" θα τον βρείτε και στα τοπωνύμια.

*Βουστροφηδόν γραφή: είναι τρόπος γραφής με εναλλασόμενη φορά.

πηγές: Μαρτυρίες Δερβιτσιωτών        

"Η Δερβητσάνη της Κάτω Δροπόλεως Αργυροκάστρου" Γεώργιος Χ. Παπαδόπουλος Αθήνα 1978

Η δεξαμενή στην οποία τελείται ο Αγιασμός των "Φώτων"

      

με πληροφορίες από το dervitsani.blogspot.gr